بیگ بنگ: مهمان ناخوانده‌ای به هنگام پرسه زنی در ایستگاه فضایی بین‌المللی دیده شده که نگرانی دانشمندان را در پی داشته است. دانشمندان ناسا گونه‌ای از «انتروباکتری» شناسایی کرده‌اند که از ناحیه تمرین و توالت ایستگاه فضایی گرداوری شده است.

به گزارش بیگ بنگ، اگر قبلا اطلاعاتی درباره این گونه باکتری شنیده باشید، احتمالا می دانید که انتروباکتری در بیمارستان‌ها وجود دارد. برخی گونه‌های انتروباکتری می توانند دستگاه ایمنی ضعیف بیماران را دچار عفونت کنند. این گونه‌ها مقاومت بالایی هم در برابر آنتی بیوتیک‌ها از خود نشان می دهند. خوشبختانه، گونه‌های انتروباکتری یافت شده در ایستگاه بین المللی فضایی قابلیت بیماری‌زایی در انسان‌ها را ندارند، اما چون آنها اولین گونه‌های انتروباکتری شناسایی شده در ایستگاه فضایی بودند، تا حدودی باعث نگرانی دانشمندان شده اند.

بدن انسان در حالت عادی مملو از میکروب‌های مفید است. هرجا که می رویم این میکروب‌ها با ما می آیند. حتی در صورت استفاده از بهترین روش‌های استریلیزه و تمیزکاری هم نمی توانیم به طور کامل از شر آنها در اتاق‌های تمیز فضاپیما خلاص شویم. پس اگر هیچ نشانه‌ای از این میکروب‌ها در ایستگاه فضایی وجود نداشته باشد، باید تعجب کرد.

اما این ایستگاه فضایی با هر محیط دیگری در زمین فرق دارد. گرانش اندک، تابش فضایی، میزان بالای کربن دی اکسید و حضور پیوسته انسان از جمله عواملی هستند که بر چگونگی زندگی و تکثیر میکروب‌ها تاثیر می گذارد. میکروبیولوژیست‌هایی که در آزمایشگاه پیشران جت ناسا مشغول به فعالیت هستند، بطور پیوسته نمونه‌های جمع آوری شده از ایستگاه فضایی را مورد مطالعه و تحلیل قرار می دهند تا ببینند آیا محیط‌های فضایی بر آن میکروب‌ها تاثیر می گذارد یا خیر. این محققان همچنین بررسی می کنند که آیا میکروب‌های فوق‌الذکر تهدیدی برای سلامتی فضانوردان یا تجهیزات فضاپیما هستند یا خیر. اما این برای نخستین‌بار است که محققان موفق به شناسایی گونه‌های انتروباکتری مقاوم به آنتی بیوتیک در ایستگاه فضایی کشف کرده‌اند.

میکروبیولوژیست «کاستوری ونکاتسوران» گفت: «برای اینکه مشخص شود چه گونه‌های باکتریایی در ایستگاه فضایی وجود دارند، ما از روش‌های متعددی استفاده کردیم. هدف ما، بررسی ژنوم این باکتری‌های با جزئیات کامل بود. یافته‌های ما نشان داد که ژنوم پنج گونه انتروباکتری ایستگاه فضایی شباهت ژنتیکی بسیار زیادی به گونه‌های تازه یافت شده در زمین دارد. این سه راسته به یک گونه از باکتری به نام انتروباکتری بوگاندنسیس تعلق دارند. بر اساس یافته‌ها، آنها موجب ِ بیماری‌زایی در نوزادان و بیمارانی با دستگاه ایمنی ضعیف می شوند. این بیماران در سه بیمارستان مختلف در شرق آفریقا، واشنگتن و کلرادو بستری شده بودند.»

نمونه‌ها در سال ۲۰۱۵ جمع‌آوری شدند. هیچ فضانوردی تاکنون با عفونت انتروباکتری زمین‌گیر نشده است؛ پس به نظر نمی رسد این باکتری‌ها خطری جدی برای سلامتی انسان‌ها باشند. اما در آینده شاید بتوانند سلامتی انسان را با تهدید روبرو سازند. محققان مقاومت آنتی بیوتیکی آنها را با سه راسته بالینی دیگر مورد مقایسه قرار داده و دریافتند که انتروباکتری حاضر در فضا در حال حاضر انسان‌ها را به بیماری دچار نمی کنند؛ این باکتری‌ها دارای ۱۲ ژن مشترک با راسته‌های بالینی هستند و با دفاع، بیماری و عفونت‌زایی در ارتباط اند.

بر اساس مدل‌سازی رایانه‌ای، ۷۹ درصد احتمال وجود دارد که این باکتری‌ها در انسان باعث گسترش بیماری شوند. البته این مورد باید در موجودات زنده آزمایش شود و در حال حاضر نیز به تکرار آن احتیاج داریم. هیچ تهدیدِ باکتریایی شامل حال فضانوردان نمی شود. اما یافته‌های جدید، انجام بررسی‌های بیشتر را ضرورت بخشیده است. اینکه یک عامل بیماری‌زا از قبیل انتروباکتری می تواند باعث بیماری شود یا خیر و چقدر باید آن را بعنوان تهدید در نظر گرفت، به عوامل گوناگونی بستگی دارد؛ شرایط محیطی تنها یکی از این عوامل است. پس به مطالعات و بررسی‌های بیشتری در آزمایشگاه نیاز داریم تا شدت بیماری‌زایی را تعیین کنیم. مقاله حاضر در مجله «BMC Microbiology» منتشر شده است.

ترجمه: منصور نقی لو/ سایت علمی بیگ بنگ